Antoni Libera, Madame - powieść dla elit?

Dziełem elitarnym jest z pewnością książka Antoniego Libery „Madame”, stanowiąca debiut powieściowy jej autora. Trzecie już wydanie książki ukazało się w roku 2007 w Wydawnictwie Znak.

Antoni Libera urodził się 19 kwietnia 1949 roku w Warszawie. Studia ukończył na Uniwersytecie Warszawskim, a doktoryzował się w Polskiej Akademii Nauk. Zajmuje się przede wszystkim twórczością Samuela Becketta, którą przekłada na język polski, a także wystawia w teatrach polskich i zagranicznych. Przetłumaczył również na język polski Makbeta Szekspira, Antygonę Sofoklesa i Salome Oskara Wilde’a. Jest tłumaczem poezji Hoelderlina i librett operowych. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Powieść „Madame” ukazała się w roku 1998 i została uhonorowana główną nagrodą w konkursie Wydawnictwa Znak, a także nominacją do Nagrody Literackiej Nike w roku 1999.Otrzymała prestiżową Nagrodę im. Andrzeja Kijowskiego. W 2002 roku znalazła się również - wśród 123 utworów zgłoszonych z całego świata - w finałowej siódemce IMPAC Dublin Literary Award. Została już przełożona na 21 języków i wydana w USA, Niemczech i na Węgrzech.

Powieść sprawia wrażenie wspomnień autora – choć autor temu zdecydowanie zaprzecza – z okresu nauki w klasie maturalnej jednego z warszawskich liceów. Jest to bardzo pomysłowe połączenie historii miłosnej, powieści sensacyjnej i politycznej, zaprawione sporą dozą humoru i satyry na polską rzeczywistość w okresie komunizmu. Młody człowiek zafascynowany starszą od siebie, atrakcyjną i tajemniczą nauczycielką pragnie się o niej czegoś dowiedzieć. Prowadzi więc własne śledztwo, które pozwala mu zebrać sporo intrygujących informacji. Tło tego śledztwa, to rzeczywistość okresu PRL-u, doskonały przyczynek historyczny, przypominający okres fascynacji zagranicznymi długopisami lub taśmą klejącą.

Elitarność powieści przejawia się w założeniu autora, iż czytelnik prezentuje taki poziom wiedzy ogólnej, że nieobce są mu fachowe terminy muzyczne lub szachowe. Co krok spotykamy się z odnośnikami do wielkiej literatury światowej, muzyki i filozofii. Jest to czytelnik, który swobodnie porusza się wśród francuskich i niemieckich pisarzy. A jeżeli tak nie jest, to zachęta do lektury Racine’a, Hoelderlina, Conrada lub Manna jest ogromna. Ponadto powieść jest przepełniona francuszczyzną.

Libera w wywiadzie dla Nowych książek zwraca również uwagę na „muzyczność” swojej książki. Stanowią ją trzy motywy – akordy, wokół których toczy się akcja. Są to: gra na pianinie, szachy i góry.

Jednym z bohaterów powieści jest Słowo. Autor pisze : „Nieraz już w życiu przekonałem się jak wiele mogą zdziałać słowa. Odkryłem ich czarodziejską moc. Potrafiły nie tylko zmieniać rzeczywistość, potrafiły ją tworzyć, a w szczególnych wypadkach – nawet ją zastąpić.” Autor delektuje się słowem, co podkreśla używając słów tak rzadkich jak retardacja, repulsja.

Recenzenci z całego świata zgodnie porównują sukces „Madame” do sukcesu Imienia Róży Umberto Eco.
The Times:
„Madame”' jest zarazem wciągającą czytelnika, nostalgiczną opowieścią o młodzieńczej namiętności i trzeźwą analizą dojrzewania pod szarym niebem Europy Wschodniej lat 60. Antoni Libera, znany w Polsce dotychczas jako tłumacz i reżyser, okazuje się również wytrawnym, zajmującym prozaikiem."

Los Angeles Times:
„Madame” zdaje się lekka jak muzyka Chopina.

Stanisław Barańczak:
Sensacja w Polsce...rzecz znakomicie napisana i zmuszająca do myślenia. Można ją czytać naraz jako thriller, fascynującą historię miłosną, a także jako komiczną powieść polityczną i społeczną satyrę. Spełniając bardzo wysokie standardy artystyczne, daje głęboki wgląd w rozmaite dziedziny i sprawy – od psychologii wieku młodzieńczego po ideologiczna klęskę komunizmu.

Powieść „Madame”, to książka, od której trudno się oderwać. Napisana jest w sposób tak fascynujący, że z jednej strony chciałoby się ją przeczytać jednym tchem, ale z drugiej – trudno zakończyć tę ucztę. Pozostaje uczucie pewnego niedosytu tej wspaniałości. Ponieważ jednak jest to pierwsza powieść Antoniego Libery, można mieć nadzieję, że pisarz dostarczy czytelnikom kolejnych delicji.