David Mitchell, Altas Chmur

David Mitchell zadziwia mnogością zastosowanych w książce form literackich – od marynistycznej powiastki, przez thriller polityczny, po teatralne przesłuchanie. Pokusił się również o jej bardzo interesującą konstrukcję, dzięki czemu Czytelnik znajduje się w stanie ciągłego napięcia i oczekiwania. Akcja każdego kolejnego opowiadania z Atlasu Chmur toczy się chronologicznie później, niż opowiadania poprzedniego.
Następnie wszystko urywa się w kulminacyjnym momencie, po to tylko, żeby znaleźć rozwiązanie w odwrotnej kolejności chronologicznej w drugiej połowie książki.

POSZCZEGÓLNE OPOWIEŚCI

Opowieść pierwsza, w stylu bliska marynistycznym powiastkom Melvilla, rozgrywa się w początkach XIX wieku u wybrzeży Nowej Zelandii, dokąd obowiązki służbowe przywiodły amerykańskiego notariusza Adama Ewinga. Po drodze z Kalifornii do Australii, gdzie Ewing ma być wykonawcą testamentu swojego klienta, statek na którego pokładzie płynie, zmuszony jest zatrzymać się u brzegów wysp Chatham, by załoga dokonała niezbędnych napraw. Spędzając tydzień w portowej gospodzie, notariusz poznaje tragiczną historię zniewolonego przez Maorysów plemienia Moriori. Jako lud miłujący pokój, gardzili wojną, a za zabicie drugiego człowieka karali współplemieńców dożywotnim wygnaniem. Słuchając opowieści w gospodzie, notariusz nie wie jeszcze, że los zetknie go z plemieniem Moriori znacznie bliżej.

Kolejne opowiadanie, rozgrywające się tuż przed II wojną światową, przedstawia Roberta Frobishera, młodego angielskiego kompozytora u progu kariery. Frobisher jedzie do Belgii z chytrym planem szybkiego zabłyśnięcia na firmamencie światowych sław. Zamierza zostać osobistym sekretarzem wielkiego mistrza Ayrsa, który, złożony syfilisem, nie jest już w stanie sam zapisywać nut. Frobisher liczy na to, że podpatrzy tajniki geniuszu Ayrsa i naśladując go – sam stworzy wielkie dzieła. W bibliotece w Zedelghem, posiadłości Ayrsa i jego żony Jokasty, Frobisher znajduje podróżny dziennik pewnego notariusza z ubiegłego wieku i pogrąża się w lekturze. Wydarzenia z Zedelghem ujawniają listy, jakie Frobisher pisze do swojego kochanka, Sixsmitha. Z korespondencji tej wiadomo, że młody kompozytor posunie się do nieuczciwości, a wręcz podłości, by osiągnąć swój cel. Symbolika imienia Jokasta jest najpewniej nieprzypadkowa.

Bohaterką trzeciej części – thrillera politycznego z lat 70. XX wieku – jest młoda dziennikarka Luisa Rey, która przez przypadek wpada na trop wielkiego i śmiertelnie niebezpiecznego skandalu korupcyjnego. Na zachodnim wybrzeżu USA, w okolicy jej rodzinnego miasta Buenas Yerbas, wielka elektrownia jądrowa właśnie zamierza uruchomić kolejny reaktor. Luisa dowiaduje się, że instalacja nie spełnia wymogów technicznych i grozi wybuchem. Korporacja przekupiła ekspertów, którzy mieli ocenić stan reaktora. Jedyny specjalista z tego grona, jaki wydał negatywną ekspertyzę, naukowiec nazwiskiem Sixsmith, zginął zabity w tajemniczych okolicznościach, zanim swoją opinię upublicznił. Luisa ma niewiele czasu na ujawnienie afery korupcyjnej. Nie wie, że śledzi ją pewien człowiek. Być może ten sam, który był świadkiem ostatnich sekund życia zabitego naukowca.


Kolejna opowieść dzieje się współcześnie. Jej bohaterem jest 65-letni Timothy Cavendish, właściciel niewielkiego londyńskiego wydawnictwa, któremu brak wielkich sukcesów. Jego firma tonie w długach – do czasu, gdy autor jednej z wydawanej przez Cavendisha książek trafia do więzienia za niezwykle spektakularne morderstwo. Po nagłośnionej w mediach sprawie książka szybuje na sam szczyt list bestsellerów. Kontrakt przewiduje, że ogromna większość zysków trafi do wydawnictwa. U Cavendisha zjawiają się jednak trzej bracia skazanego pisarza, którzy groźbą żądają wielkich sum. Cavendish zmuszony jest potajemnie uciekać z Londynu. Okaże się jednak, że tam, gdzie miał znaleźć schronienie, spotka się z jeszcze większą bezwzględnością.

Następna historia przenosi czytelnika kilka stuleci w przyszłość – do „korpokracyjnego” państwa, położonego na terenach dzisiejszej Korei, gdzie władzę sprawują zarządy wielkich korporacji, podstawowym obowiązkiem obywateli jest wydawanie pieniędzy, a dolne limity wydatków określone są dla każdej warstwy społecznej. Ową dystopię czytelnik ogląda oczami Sonmi~451, dziewczyny-klona, jednej z wielu pełniących służebne funkcje w korpokracyjnym państwie. O swoim dramatycznym losie Sonmi~451 opowiada w trakcie ostatniego przesłuchania przed czekającą ją egzekucją. Przed zatrzymaniem, całe dnie wykonywała katorżniczą pracę w jadłodajni Papy Songa – futurystycznym McDonaldzie. Splot niezwykłych zdarzeń sprawił, że dziewczyna – nieoświecony klon – wmanewrowana została w okoliczności, które zmusić ja miały do odegrania kluczowej roli w wielkiej rewolucji mas.

Z koszmaru Sonmi ostatnia opowieść przenosi jeszcze głębiej w przyszłość – do świata po zagładzie nuklearnej. Hawaje są jednym z niewielu miejsc na planecie, gdzie nadal żyją ludzie. Jądrowa katastrofa zniszczyła wszelką cywilizację i zepchnęła ludzkość z powrotem do prymitywnych warunków ery żelaza. Bohater opowiadania, Zachariasz, jest prostym chłopcem, pasterzem kóz. Do jego osady trafia Meronym, cudzoziemka, z zamorskiego ludu, jedynej enklawy dawnej cywilizacji techniki, z którym plemię Zachariasza regularnie handluje. W zamian za korzyści handlowe dla całej osady, Meronym ma zamieszkać na pół roku w chacie Zachariasza i poznać miejscowe obyczaje. Tymczasem inne, wrogie plemię – Kona – szykuje się do podboju nie tylko osady Zachariasza, ale całych Hawajów. W walce z potężnym wrogiem Zachariasz i Meronym mogą liczyć jedynie na miłosierdzie czczonej przez oba ludy bogini Sonmi.

David Mitchell urodził się w Southport w 1969 roku. Dorastał w Malvern w hrabstwie Worcestershire, gdzie studiował literaturę angielską i amerykańską.

W jego pierwszej powieści Ghostwritten (Widmopis), która ukazała się w 1999 roku, dziewięciu narratorów z różnych części świata opowiada zazębiające się historie. Powieść otrzymała nagrodę Mail on Sudany/John Llewellyn Rhys Prize i była nominowana do Guardian First Book Award. Ghostwritten była też bardzo dobrze przyjęta w Polsce.

Kolejna powieść, number9dream (2001) dostała w 2002 roku nominację do nagrody Man Booker Prize for Fiction. Akcja powieści dzieje się we współczesnym Tokio i jest historią Eiji Miyake, który poszukuje ojca. W 2003 roku magazyn Granta włączył Davida Mitchella do grona dwudziestu najciekawszych i najbardziej obiecujących autorów w Wielkiej Brytanii (Best of Young British Novelists). Trzecia z kolei powieść autora, Cloud Atlas, opowiada o mieszkańcu Oceanii, który jest świadkiem zmierzchu nauki i cywilizacji. Zawarte w książce opowiadania, z pozoru niezależne od siebie, poruszają również kwestie historyczne. Cloud Atlas była nominowana do nagrody Man Booker Prize for Fiction 2004.

Najnowsza powieść autora z 2006 roku nosi tytuł Black Swan Green.

David Mitchell
ATLAS CHMUR
Tłum. Justyna Gardzińska
Wydawnictwo Bellona