Henning Mankell, O krok

Wartością książki Mankella nie jest sama kryminalna zagadka, ale odmalowanie żmudnego procesu śledztwa, które toczy się powoli i bardzo długo bez widocznych efektów, co burzy polityków i opinie publiczną. Potworność dokonanej zbrodni wpływa negatywnie na policjantów – szwedzki pisarz w mistrzowski sposób ukazuje funkcjonariuszy jako ludzi z krwi i kości, którzy boleśnie przeżywają śmierć młodych ofiar i rozpacz ich rodzin. Wraz z autorem zaglądamy do policyjnych umysłów i widzimy zwątpienie w sens policyjnej pracy, bezsilność w obliczu kolejnych zbrodni dokonywanych przez szaleńca. Główny bohater Mankella – komisarz Wallander – jest właściwie antybohaterem. Ma on niewiele wspólnego z postaciami wymyślonymi przez Amerykanów i utrwalonymi w zborowej wyobraźni: bezpardonowym Brudnym Harrym, dowcipnymi komisarzami Kojakiem i jednookim Columbo.

Blisko 50-letni komisarz policji kryminalnej z Ystad w Szwecji to człowiek zmęczony, samotny, z kłopotami zdrowotnymi i życiem rodzinnym w rozsypce. Co więcej – stróż prawa wątpi w sens wykonywanej pracy, gdyż autor powieści każe stworzonej przez siebie postaci patrzeć na wzrastającą brutalizację życia w Szwecji, rosnącą przestępczość (szczególnie wśród młodzieży), zwiększający się populizm polityków żądających od policji natychmiastowych efektów przy jednoczesnym obcinaniu państwowych dotacje na służby ścigania. Wallander wykonuje swoją pracę jeszcze tylko dlatego, że ostatkiem sił wierzy w sprawiedliwość – nie tą z suchych kodeksów prawa karnego, ale tą prostą, ludzką – że każda zbrodnia, każde zło musi zostać napiętnowane, a złoczyńca wykryty i ukarany. Gdyby nie ta wrażliwość, komisarz z Ystad nie mógłby podjąć się tak beznadziejnego i skąpego w dowody śledztwa, jakie zostało opisane w powieści „O krok”.

A chodzi o zbrodnię naprawdę tajemniczą i potworną - w noc św. Jana troje nastolatków przebranych w osiemnastowieczne stroje spotyka się w lesie, żeby odegrać maskaradę. Nie wiedzą, że są śledzeni. Wkrótce cała trójka zostaje zabita. Niedługo potem komisarz Wallander dowiaduje się, że jego kolega, który miał mu pomóc w poprowadzeniu sprawy, też nie żyje. Czy coś łączy te morderstwa? Jedynym śladem jest fotografia nikomu nieznanej młodej kobiety. Wallander, borykający się z poważnymi problemami zdrowotnymi, po raz pierwszy staje przed tak trudnym zadaniem. Co przyniesie śledztwo dotyczące prywatnego życia kolegi? Inspektor zmierzy się z tajemnicą, której być może wcale nie chce poznać. A jednak poczucie sprawiedliwości każe mu wejść w ten mroczny świat – czarny jak noc umysł szaleńca i skrzętnie skrywane tajemnice kolegi po fachu. Jak to bywa w każdym kryminale, zagadka zostanie rozwiązana do końca, jednak w powieści próżno szukać szablonowego happy endu. Zbrodnia będzie ukarana (i tylko tyle mogę zdradzić szanownym Czytelnikom), ale trudno odczuwać z tego powodu pełną satysfakcję.

W książce Mankella dostrzec można wyraźny rys publicystyczny. Nic dziwnego – autor Henning Mankell to jeden z najpopularniejszych pisarzy szwedzkich i człowiek teatru, a zarazem wybitny dziennikarz i publicysta. Zasłynął serią publikowanych od 1991 roku powieści kryminalnych, których bohaterem jest komisarz Wallander. Stały się one bestsellerami nie tylko w Szwecji, gdzie osiągnęły łączny nakład ponad trzech milionów egzemplarzy; doczekały się przekładów na dwadzieścia pięć języków i wielu ekranizacji, w tym trzynastoodcinkowego serialu telewizyjnego (2004). Mankell jest też autorem powieści o tematyce społecznej oraz książek dla dzieci i młodzieży, dramaturgiem i reżyserem teatralnym, laureatem wielu nagród literackich, m.in. Nagrody Astrid Lindgren (1996), a ponadto prestiżowej niemieckiej Nagrody Tolerancji (2004). Mieszka na przemian w Szwecji i w Mozambiku.