Śpiewanie kolęd czas zacząć...

Historia kolęd

Polski termin „kolęda" ma źródła w obchodach rzymskich calendae styczniowych, które stanowiły pierwszy dzień stycznia. Dekret Juliusza Cezara z 46 roku ustanawiał 1 stycznia początkiem roku. Z tej okazji w Rzymie składano sobie wizyty, obdarowywano się prezentami i śpiewano pieśni. Tradycję tę przejęło chrześcijaństwo.

Pierwsze znane nam pieśni przygotowane specjalnie na Boże Narodzenie pochodzą z IV wieku z Rzymu. Miały na celu nie tylko uczczenie świątecznego okresu, ale stanowiły też element polemiki z innowiercami. Hymn „Veni Redemptor gentium" („Przyjdź Zbawco narodów"), napisany przez Ambrożego, arcybiskupa Mediolanu, stanowił wypowiedź dotyczącą doktryny teologicznej wcielenia w opozycji do arianizmu. „Corde natus ex Parentis" („Z miłości Ojca zrodzony") hiszpańskiego poety Prudentius (zm. 413) jest nadal śpiewana w niektórych kościołach.

W IX i X wieku w klasztorach popularne stały się bożonarodzeniowe sekwencje rymowanych strof. Jednym z ich autorów był słynny filozof i doktor Kościoła Bernard z Clairvaux. W dwunastym wieku paryski mnich Adam od świętego Wiktora zaczął czerpać z muzyki popularnych piosenek tworząc religijne teksty - jego utwory wiec były bardzo bliskie współczesnym kolędom.

W XIII wieku we Francji, Niemczech, a także we Włoszech pod wpływem Franciszka z Asyżu rozwinęła się tradycja śpiewania kolęd w językach ojczystych. Bożonarodzeniowe pieśni stały się popularne w okresie reformacji w krajach, gdzie znaczenie zyskały kościoły protestanckie (np. Martin Luter był autorem kolęd i zachęcał do ich wyśpiewywania podczas celebracji Świąt), m. in. dlatego że reformacja luterańska chętnie wykorzystała muzykę do celów liturgicznych.

W kolejnych wiekach nastąpił prawdziwy „boom" na kolędy. Z XVIII i XIX wieku głównie pochodzą te najpopularniejsze obecnie na całym niemal świecie.

Światowe kolędy

„Cicha noc" jest znana niemal w całym chrześcijańskim świecie. Słowa w 1816 roku napisał Joseph Mohr, wikary parafii św. Mikołaja w Oberndorf bei Salzburg. Autorem muzyki jest Franz Gruber - powstała w 1818 roku. „Stille Nacht" przetłumaczono na ponad 300 języków i dialektów dosłownie oddając zazwyczaj tytuł utworu - w naszym kraju jest znany jako „Cicha noc".

"Jingle Bells" to jedna z najbardziej znanych i powszechnie śpiewanych piosenek zimowych na świecie. Nie jest kolędą sensu stricte, nie ma bowiem religijnego wymiaru. Niemniej jednak opowiada o zimie i nieodmiennie kojarzy się ze śnieżną Gwiazdką. Piosenka została napisana przez Jamesa Lorda Pierponta (1822-1893) i opublikowana pod tytułem "One Horse Sleigh Open" w 1857 roku. Twórca chciał poprzez ten utwór uczcić Święto Dziękczynienia, na całym świecie jednak kojarzony jest raczej z Bożym narodzeniem.

„O Holy Night" („Święta noc") to znana kolęda skomponowana przez Adolphe Adama w 1847 roku do francuskiego poematu "Minuit, Chrétiena" napisanego przez Placide'a Cappeau. Cappeau był handlarza winem i poetą. Został poproszony przez proboszcza o napisanie bożonarodzeniowego wiersza. Tekst opowiada o narodzinach Jezusa i odkupienia ludzkości.

Polskie kolędy

Za najstarszą zachowaną rodzimą polską komedię uważa się utwór z 1424 roku, który zaczyna się od słów "Zdrów bądź, Królu Anielski". W późniejszym okresie rozpowszechniły się u nas także utwory popularne u zachodnich i południowych sąsiadów. Powodzenie bożonarodzeniowych utworów doprowadziło do zastosowania odrębnego terminu na ich określenie - pod koniec XVII wieku powszechnie gwiazdkowe utwory zaczęto nazywać kolędami.

Jedną z najpopularniejszych polskich kolęd jest „Bóg się rodzi". To w istocie utwór Franciszka Karpińskiego „Pieśń o Narodzeniu Pańskim" należący do zbioru „Pieśni nabożnych". Po raz pierwszy kolędę wykonaną w 1792 roku. Początkowo tekst śpiewano na różne melodie, współcześnie wykonywana jest do melodii utrzymanej w rytmie poloneza. Jej autorem prawdopodobnie Karol Kurpiński.

„Lulajże Jezuniu" to inna słynna kolęda utrzymana w konwencji kołysanki. Szacuje się, że utwór powstał w XVII wieku. Nie są znani autorzy utworu, wiadomo jednak, że melodia ulegała zmianie wraz z czasem - dziś śpiewamy pieśń inaczej niż jeszcze sto lat temu.

Zapraszamy do wzięcia udziału w