Nagroda Nobla w dziedzinie literatury dla Herty Müller

Müller jest uznaną pisarka i eseistką. Jej teksty portretują niszczący wpływ dyktatury na ludzi i wskazują efekty politycznie uwarunkowanych wypędzeń.

Herta Müller urodziła się w 1953 roku w rumuńskiej wiosce w Banacie zamieszkałej głównie przez Niemców. Studiowała germanistykę i literaturę rumuńską na Uniwersytecie w Timisoarze. Już w czasie studiów zaangażowała się w działalność literackiej Aktionsgruppe Banat, w której zebrali się idealistycznie nastawieni rumuńscy i niemieccy pisarze poszukujący form artystycznego wyrażania i apoteozowania wolności w warunkach dyktatury Ceaucescu.

Po skończeniu studiów zaczęła pracować jako tłumaczka tekstów technicznych w fabryce, jednak została zwolniona z powodu odmowy współpracy z rumuńskimi tajnymi służbami. W tym czasie pisała krótkie opowieści wydane w 1982 roku w zbiorze „Niederungen" („Niziny"). Cenzura zmusiła ją jednak do znacznej modyfikacji zawartych w zbiorze tekstów. Dwa lata później pisarka wydała nieprzetłumaczoną dotychczas na język polski pozycję „Drückender Tango". Te dwa dzieła obrazują hipokryzję, jaką przesiąknięte jest życie w małym miasteczku i unaoczniają opresję wobec wszelkich niekonformistycznych zachowań. Müller gorliwie opisała faszystowską mentalność niemieckiej mniejszości, nietolerancję i korupcję.

Po opublikowaniu wspomnianych książek ostro ją krytykowano w rodzinnej społeczności za zniszczenie idyllicznego obrazu wiejskiego życia Niemców w Rumunii. W tym czasie Müller pracowała jako nauczycielka, a nioeocenzurowany tekst "Nizin" udało się przemycić na Zachód. Zbiór wydała oficyna Rotbuch Verlag. Po wizycie autorki we Frankfurcie na kiermaszu książki i publicznych wypowiedziach krytykujących dyktaturę w Rumunii, zabroniono publikacji jej tekstów w kraju. Kontynuowała jednak pisanie i kiedy jej sytuacja w Rumunii stawała się coraz trudniejsza, w 1987 roku wraz z mężem Richardem Wagnerem zdecydował się na emigrację. Od tego czasu mieszka w Berlinie. Wykłada na Wolnym Uniwersytecie Berlina.

Wiele dzieł Müller dotyczy aspektów jej własnej historii, jej pochodzenia. Der Mensch ist ein großer Fasan auf der Welt („Człowiek jest tylko bażantem na tym świecie"), książka wydana w 1986 roku, stanowi swoistą kronikę wysiłków rodziny rumuńsko-niemieckich chłopów, aby zdobyć paszport i możliwość wyjazdu za granicę. Podobnie jak wcześniejsze publikacje, ta również odsłania brutalne mechanizmy korupcyjne wśród tych, od których cokolwiek zależy. Pokazuje, jak urzędnicy i każdy znaczący coś w lokalnej społeczności - od naczelnika poczty po księdza - żąda coraz większych materialnych i seksualnych „przysług" za pomoc w umożliwieniu opuszczenia kraju. Książka ta, podobnie jak „Barfüßiger Februar" ("Bosy luty"), została napisana przez Müller w trakcie oczekiwania na pozwolenie wyjazdu z Rumunii.

Kolejna pozycja, opublikowana w 1989 roku Reisende auf einem Bein („Podróżując na jednej nodze") opisuje problemy związane z osiedleniem się w nowym miejscu, poczucie alienacji w obliczu politycznie uwarunkowanych migracji. Liczne eseje wydane w 1992 roku w zbiorze „Eine warme Kartoffel ist ein warmes Bett" stanowią refleksję nad wydarzeniami politycznymi pisane w perspektywy kobiety, która czuje się w pewnym stopniu cudzoziemką.

W kolejnych latach stworzyła poetyckie kolaże, których zbiór wydano w 1993 roku. Następnie zrekonstruowała napisany przez siebie i Harry'ego Merkla scenariusz do filmu "Der Fuchs der Jäger" i wydała pod tytułem „Lis już wtedy był myśliwym" („Der Fuchs war damals schon der Jäger"). Książka opisuje losy nauczyciela nękanego przez rumuńską tajną policję. Poprzez synkedochę autorka ukazuje tu osamotnienie narodu rządzonego przez strach.

Ostanie prace Müller to powieść „Herztier" („Sercątko") opublikowana w 1994 portretująca życie w Rumunii w czasach dyktatury oraz wydany w 1995 zbiór esejów „Hunger und Seide" („Głód i jedwab"), który zwiera refleksje nad sytuacją nonkonformistów w rodzinnej rumuńskiej wsi Nitzkydorf i mieście uniwersyteckim Timisoara.

Utwory Müller cechuje czysty, poetycki język i metonimiczne metafory, które powtarzają się, ale i ewoluują w kolejnych opowieściach. Powszechnie występujący temat opresyjności jest łagodzony przez piękno jej prozy i humor wyłaniający się z prezentowanych obrazów.