Rasa drapieżców - opowiadanie teraźniejszości

Technologia zawiodła. A może niezupełnie - podobnie jak w ostatnich powieściach Lema stosowana jest "bez głowy" lub z rozmysłem źle przez ludzi skłóconych, gromadzących się pod różnymi sztandarami, bez woli wspólnego rozwiązywania problemów naszej fizycznej egzystencji na świecie. Tymczasem w miejsce rozwiązanych zagadek mnożą się nowe. Pierwszą i podstawową jest nieuchronne wyczerpywanie się naturalnych surowców energetycznych. Światowe mocarstwa - Stany Zjednoczone Ameryki i Rosja miast przeznaczać dochód narodowy na wdrażanie zdobyczy cywilizacji wolą krótkowzrocznie inwestować w jawne lub skryte, polityczne bądź militarne zwiększenie kontroli nad coraz uboższymi złożami ropy i gazu. I nie chodzi o same technologie. Większych nakładów trzeba aby uświadomić społeczeństwom, nawet rozwiniętych państw zachodniej Europy i USA, konieczność ich stosowania. Koszty postępu ktoś musi ponieść i są one nieuchronne.

Historia nie jest już nauczycielką życia. To znaczy jak najbardziej jest nią dla kronikarzy, historyków, analityków. Jednostki i narody mające wpływ na teraźniejszy kształt naszego współistnienia na Ziemi nie korzystają z nauk, zajęte dniem dzisiejszym. Oby ich zaniechania stały się pouczającą lekcją dla przyszłych pokoleń. Przykłady tymczasowości myślenia polityków widać także lokalnie, na przykład w polskiej polityce zagranicznej. Cechuje ją według Lema brak świadomości faktycznego miejsca Polski w międzynarodowej ekonomicznej i politycznej hierarchii. Skutkuje to faktyczną izolacją, z której korzystają nasi sąsiedzi. Przykładem są energetyczne kontrakty niemiecko-rosyjskie.

Ale nie tylko sceptycyzm starego profesora bije z "Rasy Drapieżców". Oprócz zasmucenia kondycją świata Lem dzieli się z czytelnikiem radościami swojej codzienności - lekturami, rozmowami. Często to one stanowią przyczynek do odzierających ze złudzeń rozważań - mało który tekst kończy się optymistyczną konkluzją. W wielu felietonach Stanisław Lem oddaje się nostalgicznym wspomnieniom. W marzeniach przywołuje swoją młodość i obraz przedwojennego Lwowa, mieszczańskiego domu, studenckich przyjaźni. Bezpośrednio wyrażana tęsknota jeszcze bardziej wzmaga sympatię i sentyment do Autora, który na taką uczuciową wiwisekcję w swoich książkach bardzo rzadko sobie pozwalał.

"Rasa Drapieżców" nie jest, jakby to sugerował podtytuł próbą podsumowania ani rozliczenia z przeszłością - nie była przecież pisana z takim zamysłem. Pisarz uniknął egoizmu introwertyka, nie wycofał się w tylko sobie znany wewnętrzny świat. Jego umysł, gimnastykowany bez przerwy lekturami, zachował jasność i sprawność. Pamięć sięgająca czasów przedwojennych pozwalała lepiej odnieść teraźniejszość do historii, której przez kilkadziesiąt lat był obserwatorem. Ze swojego zainteresowania życiem i otoczeniem uczynił lokomotywę napędzającą coraz słabsza i nieuchronnie niknącą fizyczność. Stanisław Lem wiedział, że musi pisać nie o sobie, ale o tym co wspólne dla wszystkich ludzi. A nie ma nic dobitniej wspólnego od naszego środowiska życia.