Papusza - poetka wyklęta

Życie Papuszy czyli Bronisławy Wajs (Jowita Budnik) naznaczone było ciągiem nieszczęść.

Po pierwsze: urodziła się Romką. Okoliczności zostały pokazane w filmie.
Po drugie: ojciec dosłownie sprzedał ją swojemu, o 25 lat starszemu od córki, bratu Dionizemu (Zbigniew Waleryś), dla mnie to porażająca scena.
Po trzecie: Mąż był harfistą, gwałtownikiem i pijakiem.
Po czwarte: Coś jej w duszy grało i wiersze podpowiadało.
Po piąte: Postanowiła nauczyć się czytać i pisać. W jaki sposób? Wyjaśnienie w filmie.
Po szóste: Nie miała dzieci, a przybrany syn nie był udany.
Po siódme: Przez dwa lata z taborem wędrował pisarz Jerzy Ficowski (Antoni Pawlicki), który zauważył jej talent i namówił do zapisywania wierszy.
Po siódme: Jej poezją zainteresował się Julian Tuwim
Po ósme: Ficowski napisał i opublikował książkę „Cyganie polscy"
Po dziewiąte: jej wrażliwość nie wytrzymała skutków tego co powyżej.

Para reżyserów prowadzi nas przez życie Broni-Papuszy-Lalki nielinearnie. Film rozpoczyna się w 1971 roku, gdy urzędniczka ministerstwa wyciąga bohaterkę z więzienia gdzie odsiaduje kolejny wyrok. Tym razem za kradzież kury. Następnie jest 1949 rok gdy Ficowski przyjeżdża do obozowiska. I przeskok do urodzin poetki. Powrót do 1949. Cofnięcie do jej narodzin. Druga wojna światowa. Próby władz PRL-u zapanowania nad tym ludzkim żywiołem (do dzisiaj się to nie udało).

Dla mnie to film o braku wolności, możliwości samorealizacji, niemożności wyrwania się z opresyjnej sytuacji.
Film jest czarno-biały. Dzięki temu krajobrazy na trasie taborów są piękne choć surowe. Na końcu napisów podano, że żadne zwierzę nie ucierpiało w trakcie realizacji filmu. To ważne.

Oto fragment wiersza :

JUŻ MOJA NOGA NIE POSTANIE,
GDZIE NIEGDYŚ JEŻDZILI CYGANIE
Ach, ludzie, chcielibyście poznać nasze życie,
prawdziwe o Cyganach wieści?
Ja wiem, że mi nie uwierzycie,
ale proszę - wysłuchajcie pieśni
i wierzcie, żem w niej ani słowa nie skłamała.
Śpiewam, jak kiedyś z dziećmi matka biedowała.
Nie pójdę już do czarnych lasów,
wierzcie mi - niechaj zginę! -
gdzie wędrowali kiedyś Cyganie.
Bo ta droga - przeklęta!
Tam rosły biedne Cyganięta.
Gdzie ja bywałam - nie powiem.
Tam rosłam, tam się urodziłam.
Na stare lata
rozumu się nauczyłam.