O wybuchach w kopalni soli. Wystawa w Muzeum Żup Krakowskich

Przygoda z materiałami wybuchowymi sięga IX wieku, kiedy to w Chinach wynaleziono proch czarny. Składał się z saletry, węgla drzewnego oraz siarki. W górnictwie znalazł zastosowanie dopiero w XVII w. Po raz pierwszy użyto go w 1627 r. w okręgu górniczym Bańskiej Szczawnicy. Technika urabiania górotworu przy jego pomocy nie należała do najbezpieczniejszych. Często dochodziło do zatruć gazami postrzałowymi, a sam proch ulegał szybkiemu zawilgoceniu. Milowym krokiem okazało się wynalezienie w 1847 r. nitrogliceryny przez Ascanio Sobrero i lontu prochowego przez Williama Bickforda. Na tej bazie szwedzki chemik w 1867 roku otrzymał środek wybuchowy zwany dynamitem. Aby doszło do jego wybuchu, potrzebny był również detonator i zapalnik, których twórcą i wynalazcą okazał się również A. Nobel.

W kopalni wielickiej pierwsze próby z użyciem prochu strzelniczego poczyniono w 1743 r., a jego regularne zastosowanie datuje się od 1776 r., kiedy to władze salinarne nakazały stosować technikę strzelniczą w przodkach drążonych chodników. W drugiej połowie XIX w. stosowano ten materiał we wszystkich rodzajach wyrobisk. Dynamit (odmiana „Wetterdynnamon”) sprowadzono do kopalni tuż przed wybuchem I wojny światowej.

Materiały wybuchowe stosuje się w górnictwie do dnia dzisiejszego. Wykorzystują je głównie kopalnie odkrywkowe, miedzi, cynku, ołowiu oraz . Rocznie zużywają ponad 99%, czyli 31 mln kilogramów wszystkich materiałów wybuchowych używanych w gospodarce.

Wystawa zorganizowana przez Muzeum Żup Krakowskich przybliża cały proces technologiczny związany z prowadzeniem robót strzałowych w górnictwie (odkrywkowym i podziemnym) dawniej i dziś. Prezentuje sprzęt niezbędny do wykonania otworów strzałowych, a więc wszelkiego rodzaju świdry, dłuta i wiertarki. Następnie akcesoria stosowane do umieszczenia ładunków w otworze, pojemniki i skrzynie do ich przenoszenia, łopatki, łyżeczki, ubijaki itd. Pokazane są różne materiały wybuchowe stosowane dawniej i obecnie, a także środki inicjujące wybuch: spłonki, zapalniki i lonty, wreszcie aparatura konieczna do sprawdzenia prawidłowego wykonania obwodu strzałowego i na koniec szeroki wybór zapalarek niezbędnych do odpalenia załadowanych w otworach strzałowych ładunków wybuchowych. Podsumowaniem tego zagadnienia jest zaaranżowane stanowisko strzałowe w kopalni.

Ciekawymi eksponatami są również stosowane w górnictwie węglowym w latach 50. XX w. tak zwane nabojnice Cardox czyli urządzenia do bezogniowego rozdrabniania węgla przy użyciu dwutlenku węgla, a także urządzenie perforująco-szczelinujące stosowane w górnictwie naftowym w celu zwiększenia dopływu ropy do odwiertu.

Wystawa porusza też tematykę badawczą poświęconą materiałom wybuchowym prezentując metody badań prowadzonych przez Kopalnię Doświadczalną „Barbara” oraz Akademię Górniczo-Hutniczą.

Dopełnieniem tematu są archiwalne i współczesne zdjęcia oraz filmy ilustrujące proces prowadzenia prac strzelniczych w kopalniach podziemnych oraz odkrywkowych.

Wystawę będzie można zwiedzać do 26 kwietnia 2016 r. w Muzeum na III poziomie wielickiej kopalni.